Posts in Category ‘Verdighet’

Article

Å henta inn si eiga lukke.

Kveldslyset er duvande.
Det same er barmen hennar
når ho går berrføtt ut i graset
og hentar inn litt lukke.
Natta legg silkemjuke fingrar over pianoet.
And all that jazz…

Kva er lukke?
I glansa magasin blir me dagleg bombadert av lukkelege andlet som smiler med sine photoshopbleika tenner og perfekte liv. Me blir fortalt kor tynne me skal vera, kor godt trente me skal vera, kor mange shabby nips me skal ha i huset og kor viktig det er for forholdet å ha sex minst ein gong i veka. Og me får advarslar om både det eine og det andre, som kan forkorta liva våre eller gje oss kreft. Kreft står alltid med ekstremt feite typar på framsida av avisene. Fordi det er salgbart. Fordi så mange av oss har det tett innpå liva våre. Er berørte.

Lukke står gjerne også med feite typar på framsida av avisene. Lukke er også salgbart. Fordi me alle ønskjer oss denne lukka. Fordi me lengtar etter lukke. Fordi me strevar etter noko som er større enn dei kvardagslege trivialitetane.

Men kva er lukke eigentleg?
Er det den perfekte familien som bur fem hus lenger ned i gata, som har alt og får til alt?
Er det kjendisen du ser på framsida av dei glansa magasina, som opnar opp det store huset sitt og lar deg få smake på ei lukke du aldri vil kunne oppnå?
Er det storesøster di som fekk til alt som du ikkje fekk til?

Eg trur ikkje på lukke,
sa ein mann til meg ein gong. Og eg forstod kvifor. Han hadde mista alt. Hadde ingen verdighet igjen. Inga tru på livet. Ikkje håp lenger. Hovudet hans var fylt av angst og kroppen fylt av stoff som kroppar helst ikkje skal vera fylt av.
Det er i slike stunder eg blir minna på kva lukke eigentleg er. Når eg ser kontrastane. Når eg ser perspektiva. Når eg audmjukt blir minna på kor ufatteleg heldig eg er.
Det er då eg går berrføtt ut i det doggvåte graset og berre ER.

Å finnast til
Eg går ut i graset og kjenner ei useieleg lukke over å finnast til. Over å kunne lukte, sjå, høyre, smake, elske og vera. Her og nå.
Og slik kan lukka kome i små, korte glimt. Små augneblenk av å vera tilstades. Små openbaringar.
For det er det ho handlar om, lukka; å vera tilstades i akkurat dei sekunda ho varer.
Kvar gong.

Bringebær

Article

Eit verdig liv.

Skal me bera kvarandre?
spurde han.
Nei, la oss heller løfta kvarandre,
smilte ho stille.

Global dignity day
I neste veke er det Global dignity day. Ein dag med fokus på verdighet. For tredje gong skal eg vera veileder. Du, kor eg gler meg! Å diskutera med ungdommar kva ordet verdighet betyr; eg kan ikkje koma på eit meir meiningsfylt innhald i arbeidsdagen. Å høyra elevane sine historiar. Enkle og sterke. Å sjå motet til dei som fortel. Å sjå auga til medelevar som lyttar. Empati og beundring. Vekst. Framtidshåp.
Sjølv skal eg som hovedveiledar i år snakka om det å vera eit førebilete.
Eg startar med ein litt humoristisk verdighetshistorie om ei kusine som beundra meg så mykje i barndommen, at ho til og med syns eg var fin med kviser!

Du er eit førebilete
Tenk deg sjølv som eit førebilete.
For ei yngre kusine, ein god ven, bror din, eller kanhenda til og med for ein du ikkje kjenner?
Kven vil du vera?
Kva vil du at andre skal sjå opp til deg for? Beundra deg for.
Det ligg mykje ansvar i det å vera menneske.
Kvar og ein av oss har eit ansvar for å setja gode spor etter oss. Har me ikkje?
Same kor tøft utgangspunkt nokre av oss måtte ha, så har me alle sjangsar til å gjera noko godt for andre. Til å løfta nokon. Eit blikk eller eit smil er ein god start. Kjenner du ein som har det vanskelegare enn deg, så kan du hjelpa ved å sjå, visa empati og omsorg. Ved å bry deg. Vera eit medmenneske.

Framsnakking, folkens!
Framsnakking er den nye krafta. Den nye energien.
Framsnakking og raushet.
Kjenn etter: Kva er det som gjer at du føler deg vel ilag med dei du verkeleg likar?
Kva gjer dei? Kva seier dei?
Handlar det rett og slett om noko så enkelt (eller vanskeleg?) som at dei SER deg?
At dei lyttar til deg? At dei bryr seg om at du finst?
Korleis kan du vera slik for dine medmenneske? Korleis kan eg vera slik for deg?
Korleis vil me bli tenkt om, eller snakka om, når me sjølv ikkje er tilstades?
Som eit menneske folk likar.
Det er grunnleggjande i vår natur. Me vil ha «likes.»
Me vil gjerne bli snakka om som eit bra menneske. Og då må me starta med oss sjølv. Først av alt må me vera greie og rause mot oss sjølv. Gje oss sjølv eit klapp på aksla når me fortener det, og ikkje redusera oss sjølv til noko mindre enn det me er. Er du raus mot deg sjølv, er det lettare å vera raus mot andre. Tenker du på deg sjølv som eit positivt førebilete, så ivaretek du lettare ansvaret det er å vera menneske.
I neste omgang kan det vera klokt å kjenna etter kva fordommar ein ber på. Fordommar mot folk som er annleis enn ein sjølv. Som tenkjer eller oppfører seg annleis. Det er vel oftast dei me har fordommar mot? Dei me ikkje kjenner, ikkje forstår. Eg innrømmer det gjerne: Stadig må eg arbeida med mine eigne fordommar. Spørja meg sjølv: har du grunnlag for å kritisera no, Synneva, eller er det berre du sjølv som ikkje forstår? Prøv å sjå saka/personen frå ein annan vinkel. Eit anna synspunkt. Vanskelege øvelsar, dette! Men viktige.
Eg har ein setning som eg brukar i kommunikasjonskursa mine. Den minner meg på at eg set spor etter meg:

Folk hugsar kanskje ikkje alle orda du sa,
men dei hugsar korleis du fekk dei til å føla seg.

Eit verdig liv
Ved å bry seg, framsnakka og vera raus, kan me vera med på å gje både oss sjølv og andre eit verdig liv. Alle har rett på eit verdig liv. Og alle har eit ansvar for å gje kvarandre eit verdig liv.
Det er slett ikkje alltid enkelt å få til i kvardagen. Livet byr som kjent på opptil fleire utfordringar.
Men å fokusera på kva verdighet betyr, saman med unge, veksande menneske er ein god start.
Å definera for seg sjølv kva verdighet betyr, er ein god start.
Å tenka gjennom korleis ein sjølv vil leva ut sine grunnleggjande verdiar.
Det er ein god start.

Global dignity day er ein god start.
Lukke til den 16. oktober, alle elevar, lærarar og veiledarar!
Haustens finaste dag.

Frå Time vidaregåande skole i vår, då H.K.H. Kronprinsen besøkte oss.
IMG_588378949179460

IMG_2344 

 

Article

Å bera sitt eige liv.

Fargane vart sterkare.
Auga gnistra.
Så stod ho der.
Framfor heile verda.
Med livet i fanget og ei sol i munnen.

Slik kjennest livet mitt no. Fargane er sterkare. Auga gnistrar. Eg eig heile verda. Eller iallefall livet. Livet mitt. Mitt liv.

Å bera sitt eige liv
Å bera sitt eige liv. Ein setning som har arbeidd inni meg dei siste månadane. Er det ikkje eigentleg dette det heile handlar om? Å bera både gleder og sorger sjølv. Å våga å kjenna på kva dette livet faktisk er. Ingen andre kan kjenna det for oss. Me kan ha fylgje på vegen. Av både familie, gode vener, terapeutar og det me elles måtte trenge. Men til sjuande og sist må me bera vårt eige liv heilt åleine. For nokre er dette tyngre enn for andre. Utgangspunkta er ulike. Stundom blodig urettferdig ulike. Men alle har sitt. Ingen går gjennom livet utan sår, utan bøygar. Nokre gonger kan me smette utanom bøygen, andre gonger må me berre «ri han av,» som dei seier nordpå. Og greier me det med ein smule verdighet i behald, så vert me stort sett sterkare.

Kva gjorde me utan smerta? Utan sorg? Utan motbør? Kva skulle me då verta sterkare av? Korleis skulle me då modnast? Korleis ville livet sett ut i konstant lukke? Ville me då vera i stand til å kjenna glede?
Svaret seier seg sjølv. Me må kjenna sorga for å kunne kjenna glede, me må kunne vera svake, for å vite korleis det er å vera sterk. I spenningsfeltet mellom desse kontrastane ligg vel i grunnen heile meininga? Når eg skriv, når eg syng, spelar teater, eller for den saks skuld når eg held kurs og foredrag for næringslivet, så ligg alltid denne vissa i ryggmargen. Vissa om at desse kontrastane er universelle og eksistensielle. Eg tenkjer at me i vårt samfunn bør våga å ta inn over oss tyngda i livet. Ikkje berre det lette og underhaldande. Først når me vågar å kjenne på våre eigne smerter og sorger, kan me greia å akseptera dei og leva med dei. Endåtil leva godt med dei! Ja, det er mest som om latteren vert endå betre og gleda endå større når ein er vâr desse kontrastane. «Fargane vart sterkare.»

Å følgja draumen
For snart tre år sidan tok eg eit stort, stort steg i livet. Eg sa opp eit 13 år gammalt og svært godt forhold med min arbeidsgjevar Time kommune. Eg starta mi eiga bedrift. Med to tomme hender og ei klokketru på prosjektet bretta eg opp ermane og Synneva Erland Kommunikasjon vart ein realitet. Mange sa til meg at dei var imponerte over motet mitt. Og ja, eg ser sjølv at eg er utstyrt med ein temmeleg stor dose mot. Eg gjer ting omtrent dagleg, som eg tidlegare ALDRI ville ha våga. Eg kastar meg ut i nye utfordringar med rak rygg og verdighet. Med sjølvtillit og mot. Eg vågar å seie det høgt: eg ER faktisk modig.

Men kor kom dette motet frå? Har eg alltid vore slik? Er eg fødd med dette?

Nei, eg lovar deg; motet og sjølvtilliten har slett ikkje alltid vore der. Eg har vore liten som eit ospelauv og skjelvande dun. Eg har kjent på straumar av mistru, tvil og einsemd. Som dei fleste har kjent på ein eller fleire gonger i livet. Men dei periodane har gjort meg sterkare. Eg har alltid tenkt at sorga er like viktig som gleda. Kanhenda difor har eg greidd å koma meg vidare etter tunge periodar, og kanhenda difor har eg fått slik eit mot. Iallefall tenkjer eg ofte når folk seier at dei er imponerte over motet mitt: «Eg har då vore gjennom mykje skumlare ting enn dette! Klart eg får det til!»

Nye dører
Med den haldninga opnar stadig nye og spennande dører seg. No, etter snart tre år med tolmodig bygging av bedrifta, dukkar det opp dører som eg slett ikkje visste fanst. Eg opnar alle som magekjensla mi seier eg skal opne. Nokre gonger krev det større mot enn andre. Og innimellom må eg klype meg sjølv i armen for å verkeleg tru det eg finn på andre sida. Eg har funne opptil fleire juvelar i det siste. Som eg skal ta audmjukt og stolt vare på.

Uansett seier eg til meg sjølv:
«Synneva, du fulgte draumen din. Sakki, det skal du vera stolt av!»
Så ler eg den mest perlande latteren eg har.
Og bare så det er sagt: eg ler MYKJE oftare enn det eg gret, for eg har livet i fanget og ei sol i munnen.

Konferansier for 4000 publikummarar på Jærnåttå 2013. Foto: Erling Dagsland.
Jærnåttå